Zespół powypadkowy – powołanie, skład i zadania. Wyjaśniamy

Powołanie zespołu powypadkowego jest konsekwencją każdego wypadku w pracy. Okazuje się jednak, że nie wszyscy pracodawcy wiedzą, kto wchodzi w skład tego organu i jakie zadania ma on zrealizować. Warto poznać te informacje zanim będziemy musieli utworzyć zespół powypadkowy w swoim miejscu pracy. 

Spis treści: 

• Wypadek przy pracy — definicja
• Definicja zespołu powypadkowego
• Kto ma obowiązek powołania zespołu powypadkowego?
• Jaki jest skład zespołu powypadkowego?
• Jakie są zadania zespołu powypadkowego?
• Przygotowanie i zatwierdzenie protokołu powypadkowego

Według danych GUS w 2022 roku poszkodowanych w wypadkach przy pracy zostało ponad 66,6 tys. osób. To wprawdzie o 3,2% mniej, niż w roku poprzednim, ale nadal sporo. Pomimo stosowania rozmaitych środków bezpieczeństwa nie da się uniknąć wypadków przy pracy. Dlatego warto wiedzieć, co robić, gdy taki wypadek się zdarzy. Jednym z pierwszych kroków będzie utworzenie zespołu powypadkowego. Omawiamy jego skład oraz zadania, które ma wykonać. 

Wypadek przy pracy — definicja

Zacznijmy jednak od krótkiej definicji wypadku przy pracy. Została ona określona w przepisach ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwanej często ustawą wypadkową. W art. 3. tejże ustawy czytamy, że:

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;
• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Do definicji wypadku przy pracy wspomniana ustawa dodaje również, że: 

Na równi z wypadkiem przy pracy traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie podróży służbowej w okolicznościach innych niż określone w ust. 1, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań;

• podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony;

• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Definicja zespołu powypadkowego

Wystąpienie wypadku przy pracy implikuje konieczności powołania zespołu powypadkowego, który jest organem powoływanym w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Definicja zespołu powypadkowego znajduje się w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Określa ono m.in. sposób dokumentowania takich wypadków oraz skład i zadania zespołu powypadkowego.

Kto ma obowiązek powołania zespołu powypadkowego?

Obowiązek powołania zespołu powypadkowego spoczywa na pracodawcy, który musi to wykonać niezwłocznie, a więc natychmiast po otrzymaniu informacji o wypadku. To również pracodawcą ponosi wszelkie koszty związane z pracą zespołu oraz badaniem okoliczności wypadku. 

Przepisy prawa nie definiują formy, w jakiej powołuje się zespół powypadkowy. Najczęściej jednak stosuje się pisemne zarządzenie pracodawcy. W dokumencie tym powinny znaleźć się następujące informacje:

• data powołania zespołu,
• skład zespołu powypadkowego, czyli imiona, nazwiska oraz pełnione funkcje osób, które zostały powołane do wyjaśnienia okoliczności wypadku,
• cel powołania zespołu, który precyzuje, o jaki dokładnie wypadek chodzi przez wskazanie np. daty jego wystąpienia oraz poszkodowanego pracownika,
• podpis pracodawcy.

Jaki jest skład zespołu powypadkowego?

Zgodnie § 4. ustawy wypadkowej zespół powypadkowy składa się tylko z dwóch osób:  pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społecznego inspektora pracy. Jednak nie we wszystkich przedsiębiorstwach funkcjonują te stanowiska, dlatego wspomniana ustawa określa również skład zespołu powypadkowego w takich sytuacjach. 

Jeżeli pracodawca zgodnie z art. 237 §1 Kodeksu pracy (ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r.) nie musi tworzyć służby bezpieczeństwa i higieny pracy, zamiast pracownika tej służby w skład zespołu powypadkowego wchodzi:

- pracodawca lub

- pracownik, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy lub

- specjalista spoza zakładu pracy.

Jeżeli natomiast w zakładzie pracy nie działa społeczna inspekcja pracy, zamiast jej inspektora w skład zespołu powypadkowego wchodzi przedstawiciel pracowników, który posiada aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia BHP.

Wypadki przy pracy zdarzają się również w mikroprzedsiębiorstwach. Gdy pracodawca nie ma możliwości utworzenia dwuosobowego zespołu powypadkowego z własnych pracowników (bo np. jedyny pracownik właśnie uległ wypadkowi), zespół taki tworzy pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy. 

Jakie są zadania zespołu powypadkowego?

Utworzony przez pracodawcę niezwłocznie po otrzymaniu informacji o wypadku zespół powypadkowy natychmiast przystępuje do wykonywania swoich zadań, którymi są:

1. Oględziny miejsca wypadku z uwzględnieniem stanu technicznego maszyn i innego wyposażenia. W tym kroku zadaniem zespołu powypadkowego jest dokładne poznanie okoliczności wypadku i zdarzeń, które mogły go spowodować. 
2. Sporządzenie dokumentacji fotograficznej lub odręcznej miejsca wypadku (jeżeli zachodzi taka konieczność).
3. Wysłuchanie relacji poszkodowanego, jeżeli pozwala na to stan jego zdrowia. 
4. Zebranie relacji świadków wypadku. Warto wiedzieć, że mogą być nimi nie tylko osoby, które widziały zdarzenie, ale również te, które np. usłyszały niepokojący dźwięk i przybyły na miejsce wypadku. 
5. Konsultacja z lekarzem lub innymi specjalistami w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku. 
6. Zebranie dodatkowych dowodów, mających wpływ na proces badania okoliczności wypadku. 
7. Kwalifikacja prawna wypadku na podstawie art. 3 ust. 1 i 2 Ustawy wypadkowej.
8. Określenie zaleceń i wniosków na podstawie oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Ich celem jest zapobieganie podobnym wypadkom w przyszłości. Mogą one dotyczyć np. wprowadzenia nowych procedur pracy, zakupu nowego lub wymiany istniejącego sprzętu, albo przeprowadzenia dodatkowych szkoleń dla pracowników. 

Przygotowanie i zatwierdzenie protokołu powypadkowego

Do zadań zespołu powypadkowego należy również sporządzenie protokołu powypadkowego w terminie do 14 dni od otrzymania zawiadomienia o wypadku. Wzór takiego protokołu zawiera Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Protokół sporządza się w trzech egzemplarzach (dla poszkodowanego, pracodawcy oraz ZUS).

Zespół powypadkowy ma obowiązek zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem oraz poinformować poszkodowanego o możliwości zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do jego treści. Jeżeli wypadek okazał się śmiertelny, zespół powypadkowy przedstawia protokół członkom rodziny poszkodowanego z pouczeniem ich o prawie do zgłoszenia uwag i zastrzeżeń. 

W terminie 5 dni od sporządzenia protokołu powypadkowego zatwierdza go pracodawca. Jeżeli jednak do jego treści poszkodowany lub rodzina zmarłego poszkodowanego zgłosiła zastrzeżenia albo dokument ten nie odpowiada wymogom prawnym, pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół zespołowi powypadkowemu. Organ te w terminie 5 dni musi sporządzić nowy protokół powypadkowy i razem z egzemplarzem niezatwierdzonym przedstawić go pracodawcy. 

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
2. Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy
3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.
4. Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy