Praca na wysokości a przepisy BHP

Pracodawca ma w obowiązku zapewnić bezpieczeństwo i higienę stanowiska pracy. Jest to szczególnie ważne w miejscach takich, jak na przykład budowa. Najbardziej niebezpieczne wydają się prace na wysokości, stąd też istnieje szereg przepisów BHP, których przestrzeganie ma na celu podniesienie bezpieczeństwa pracy w takich warunkach oraz zredukowanie ilości wypadków przy pracy.

Czym jest praca na wysokości?

Wielu osobom termin ten kojarzy się z wysokimi rusztowaniami czy dachami budynków, jednak termin „praca na wysokości” obejmuje każdą pracę na wysokości jednego metra i wyżej od poziomu posadzki lub ziemi. Odnosi się to do miejsc nieosłoniętych ścianami na wysokość powyżej 1,5 metra i niezabezpieczonych stabilnymi konstrukcjami chroniącymi przez wypadnięciem i upadkiem. Praca na wysokości zalicza się do prac szczególnie niebezpiecznych.

Jakie wymogi musi spełnić stanowisko pracy na wysokości?

Powierzchnia pracy oraz przejścia znajdujące się na wysokości powyżej 1 metra powinny posiadać określone zabezpieczenia:

• Poręcze ochronne – umieszczone na wysokości co najmniej 1,1 metra;
• Krawężniki – o wysokości co najmniej 15 centymetrów;
• Poprzeczka – znajdująca się w połowie pomiędzy poręczą i krawężnikiem; może to być również inny element zapobiegający wypadnięciu pracownika z powierzchni pracy, np. z rusztowania.

Dodatkowo prace muszą być zorganizowane w taki sposób, by pracownik nie musiał wychylać się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym wykonuje prace, a jeśli jest to niemożliwe – musi używać określonych środków ochrony indywidualnej. Szczegółowa lista procedur i instrukcji powinna zostać sporządzona wewnętrznie w danym zakładzie i dostosowana do prac, jakie będą w tym zakładzie wykonywane. W proces ustalania tych przepisów powinni być włączeni nie tylko specjaliści bhp, ale też osoby kierujące pracownikami.

Jakie obowiązki ma pracodawca?

Każdy pracodawca, w którego zakładzie pracy realizowane są prace szczególnie niebezpieczne, zobowiązany jest do sporządzenia listy tych prac, która musi być regularnie aktualizowana i obejmować także prace konserwowe czy porządkowe. Po analizie należy ustalić, czy pewną część z tych prac można wykonać w inny sposób tak, by nie kwalifikowała się jako praca szczególnie niebezpieczna. Następnie nad każdą z tych prac pracodawca musi zapewnić bezpośredni nadzór wyznaczonych osób posiadających odpowiednie uprawnienia (np. kierownik budowy) oraz odpowiednie zabezpieczenia techniczne i indywidualne.

Każdy z pracowników powinien również podlegać instruktażowi, w ramach którego ustalony zostanie dokładny podział prac, kolejność ich wykonywania i wymagania bhp w czasie całego procesu. Każdy pracownik musi mieć także ważne szkolenie bhp i zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na wysokości.

Dodatkowo pracodawca ma w obowiązku zapewnić:

• Asekurację osób wykonujących prace szczególnie niebezpieczne przez innych pracowników;
• Urządzenia ochronne stanowiące techniczne środki ochrony, np. osłony, bariery i siatki, odpowiednie oznakowania szczególnie niebezpiecznych miejsc;
• Wyposażenie w środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed upadkiem z wysokości i dostosowane do rodzaju pracy oraz przeszkolenie pracowników w zakresie ich obsługiwania. Środkami ochrony indywidualnej w pracy na wysokości są przede wszystkim hełmy ochronne, ale też uprzęże, szelki bezpieczeństwa, pasy biodrowe, linki bezpieczeństwa, systemy samozaciskowe, urządzenia samohamowne, amortyzatory. Każdy sprzęt musi być bezwzględnie sprawny.

Jakie obowiązki ma pracownik?

Za bezpieczeństwo w miejscu pracy odpowiada pracodawca, jednak również w gestii pracowników leży to, by zapobiegać wypadkom. Przede wszystkim należy bezwzględnie przestrzegać zasad i instrukcji ustalonych w miejscu pracy i przekazanych na odpowiednim szkoleniu z zakresu bhp. Należy również używać środków ochrony indywidualnej, które zostały zapewnione przez pracodawcę. Przed każdorazowym użyciem należy sprawdzić, czy sprzęt jest sprawny i czy wiemy, jak go używać.

Pracownik powinien również przestrzegać poleceń wydawanych przez bezpośredniego nadzorcę robót oraz zwracać uwagę na oznaczenia miejsc szczególnie niebezpiecznych. Każda praca na wysokości powinna być przed rozpoczęciem starannie rozplanowana, w tym należy przewidzieć możliwe zagrożenia, które należy zredukować przez stosowanie niezbędnych środków ostrożności. Jeśli jest bezpieczniejsza metoda pracy, należy ją zastosować – na przykład nie używamy drabin, gdy jest możliwość zastosowania do tej samej pracy schodków przystawnych, podestów czy odpowiednio długich narzędzi.

Rodzaje pracy na wysokości

W pracy na wysokości możemy wyróżnić m.in.:

• Pracę na drabinach przenośnych
• Pracę na klamrach i innych podwyższeniach
• Pracę na rusztowaniach i ruchomych podestach roboczych
• Pracę na słupach, masztach, kominach, konstrukcjach wieżowych, konstrukcjach budowlanych bez stropów.

Każdy rodzaj pracy charakteryzuje się inną specyfiką i w związku z tym – innymi przepisami. W szczególności powinny one być opisane w wewnątrzzakładowych instrukcjach dotyczących danego stanowiska i rodzaju pracy. Istnieje jednak szereg ogólnych przepisów, które muszą być stosowane w pracy z określonym sprzętem.

Przykładowo rusztowania muszą być rozstawione na podłożu ustabilizowanym i wyprofilowanym, przez osoby o odpowiednich uprawnieniach i zgodnie z dokumentacją producenta. Powinny być również okresowo sprawdzane. Używanie rusztowania jest zabronione w czasie złych warunków pogodowych, np. gęstej mgły, opadów deszczu czy śniegu, burzy lub wiatru o prędkości ponad 10 m/s, a także o zmroku bez odpowiedniego oświetlenia.

Przy pracy na słupach, masztach, kominach czy innych konstrukcjach należy przed rozpoczęciem pracy sprawdzić stan techniczny konstrukcji lub urządzeń, ich stabilność, wytrzymałość i tendencję do nieprzewidywalnej zmiany położenia. Jeśli dana praca wymaga wychylenia się pracownika poza balustradę czy przyjęcia nienaturalnej pozycji ciała grożącej upadkiem, należy bezwzględnie używać sprzętu takiego, jak hełmy, szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa lub z pasem biodrowym do prac w podparciu.

Jeśli chodzi natomiast o popularne drabiny przenośne – rodzaj drabiny należy dostosować do specyfiki pracy. Możliwe do użycia są drabiny rozstawne, przystawne czy linowe. Drabin przystawnych nie można opierać o śliskie płaszczyzny, lekkie obiekty czy inne materiały niezapewniające stabilności drabiny. Nie należy stawiać drabiny także na niestabilnym podłożu, przy drzwiach czy innych urządzeniach. Drabina powinna wystawać 1 metr ponad docelową powierzchnię, a jej kąt nachylenia powinien wynosić 75 stopni. Z drabin przystawnych nie można wykonywać robót murarskich i tynkarskich, natomiast roboty ciesielskie – wyłącznie do wysokości 3 metrów. Roboty malarskie można wykonywać z drabin rozstawnych do wysokości 4 metrów.

Dodatkowe informacje o pracy na wysokości znajdziemy na stronie Państwowej Inspekcji Pracy, która przygotowała odpowiednią broszurę na ten temat.

Podsumowanie

Za bezpieczeństwo pracowników odpowiada pracodawca. To jego zadaniem jest stworzenie listy niebezpiecznych prac, wyposażenie zakładu w środki ochrony osobistej i zabezpieczenie miejsca pracy, a także oddelegowanie pracowników do stworzenia odpowiednich przepisów i instrukcji, przeprowadzenia szkoleń i bezpośredniego nadzoru nad pracownikami.

Nadzór nad miejscem robót ma ogromne znaczenie. Niewłaściwa organizacja i koordynacja prac może być przyczyną wypadków. Nadzorca powinien przestrzegać wszelkich podstawowych reguł bhp i nie może tolerować odstępstw od tych zasad. Kierownik powinien uświadamiać pracownikom skalę zagrożeń i sposoby im przeciwdziałania, szczególnie poprzez przekazywanie odpowiednich instrukcji i organizację szkoleń, także z zakresu poprawnego używania sprzętu ochronnego.